Releasesthrīe thrēo drī

In het tweede deel van mijn Meinrad Kneer portret twee Cd’s die hier al een tijdje liggen, beiden verschenen bij het Duitse Jazzwerkstatt. De eerste betreft ’thrīe thrēo drī’ van het sinds 2010 bestaande trio dat Kneer vomt met rietblazer Ab Baars en drummer Bill Elgart en bij de tweede gaat het om ‘Voyages’ van het kwartet van pianiste Julie Sassoon, waarin we naast Kneer Lothar Ohlmeier horen op rieten en Rudi Fischerlehner op drums.

Het is direct Baars die we horen in ‘Verticaly’, de opener van ’thrīe thrēo drī’, met die voor hem zo kenmerkende wat schelle, overstuurde toon die hij uit zijn tenorsax weet te persen. Kneer en Elgart leggen intussen een mooi abstract patroon waar het goed op vertoeven is. In ‘High Rider’ horen we Baars op klarinet, heerlijk springerig en schijnbaar moeiteloos laverend tussen de registers, de groove is in vertrouwde handen bij een ook hier weer zeer actief ritme tandem. Op ‘Boulder Clay Movement No.1’ slaat het trio even een andere weg in, dit is een aantrekkelijke ballade met een opvallend melodieus spelende Baars op klarinet en schitterende strijkbewegingen van Kneer. Zowel rust als melodie zijn echter van korte duur, in ‘The Duck Stays Between the Teeth’ – geen idee overigens wat ze met deze titel bedoelen – gaan de drie weer heerlijk los. Eén instrument uit de koffer van Baars kwam nog niet aan bod, maar in ‘Alternative Experimental Assembly X’, het tweede vrij rustige stuk, horen we eindelijk de shakuhachi, die bijzondere Japanse bamboefluit. In de laatste drie stukken, ‘A Day Like Any Other’, ‘All Other Forms of Matter and Energy’ en ‘Aerolith’ trekt het trio de lijn mooi door, het eerste stuk is weer een aantrekkelijke, melodieuze ballade, waarbij Baars ook hier weer in staat blijkt wat extra emotie op te roepen, het tweede en derde klinken abstracter, maar nog altijd ingetogen. En opvallend is hier het heerlijk tegendraadse spel van Kneer.

(…)

Ab Baars (1955) is een historische pilaar in de Nederlandse jazz, hij werkte in zoveel groepen vooral in het avant garde deel van de jazzscene, zoals het Guus Janssen Septet, het Theo Loevendie Kwintet, de Instant Composers Pool, het Corkestra en samenwerkingen met zijn partner altvioliste/ componiste Ig Henneman. Hij speelde met diverse jazz grootheden zoals Roscoe Mitchell, Roswell Rudd, Anthony Braxton en Cecil Taylor maar ook met experimentele rockgroepen als Sonic Youth en The Ex. Meinrad Kneer is een Duitse contrabassist/bandleider en labeleigenaar (Evil Rabbit), zijn studie deed hij in Nederland en zodoende werd hij onderdeel van de Nederlandse jazzscene. Sinds 2011 woont hij in Berlijn, hij leidt het Meinrad Kneer Quintet en The Phosphoros Ensemble, hij is ook bandleider bij het trio Ab Baars, Meinrad Kneer, Bill Elgart dat in 2010 ontstond uit het duo Baars/Kneer. Elgart komt uit het Amerikaanse Camebridge, Mass. Maar vertoeft al sinds 1976 in Europa waar hij met tal van jazz en improvisatie musici samenwerkt.
De muziek op dit album werd vroeger wel eens smalend “piep knor” genoemd door de aanhangers van de straight jazz . Mijn vrienden in Zwitserland noemden het Musique brouette hetgeen wat vriendelijker klinkt, in ieder geval was/is het voor ons een soort van eretitel, mensen als Albert Ayler, Anthony Braxton, Art Ensemble behoren tot mijn favorieten in de jazz. “Live at Konfrontationen 2012“ was het eerste album van dit trio, dit is inmiddels hun derde cd.

Het album begint met “Verticality” waarin het onmiddellijk loos gaat, de tenor van Baars knalt er letterlijk boven uit. Er is vaak sprake van een vorm van overblazen, hetgeen even wennen is voor ongeoefende oren. In “High Rider” met Baars op de klarinet is er sprake van een geheel ander geluid mede door de omfloerste tonen van de klarinet. De wisselwerking tussen de drie muzikanten verloopt geweldig, het is dan ook uitermate spannende muziek. In “Boulder clay movement” is er een fraai samenspel van donkere klarinetklanken en gestreken bas, hetgeen sterke sfeervolle klanken teweeg brengt, bijzonder mooi. Kenmerkend voor de Nederlandse avant garde jazz is het feit dat de humor nooit ver weg is, denk aan Willem Breuker. En ook hier is er sprake van humor in het nummer “The duck stays between the teeth”, de titel spreekt voor zich en de geknepen geluiden die Baars ontlokt aan zijn sax doen denken aan een eend in nood, Kneer schuurt en krast op zijn bas dat het een lieve lust is. Misschien niet voor iedereen, maar ik moet er enorm om lachen. In “Alternative experimental assembly x” haalt Baars de shakuhachi tevoorschijn, Kneer haalt allerlei hoge tonen uit zijn bas waardoor er een vreemd duet ontstaat waar Elgart omheen roffelt, intrigerend. “A day like any other” beantwoord niet aan zijn titel, het is wel degelijk iets bijzonders, een geslaagde improvisatie in passende free jazz vorm, een van de hoogtepunten op dit geslaagde album. Voor de liefhebber van vrije improvisatie cq. Freejazz is het 72 (!) minuten genieten geblazen.

Ab Baars, Meinrad Kneer en Bill Elgart tarten het oor

Het is van meet af aan hard werken, het beluisteren van de cd ‘thrīe thrēo drī’ van het trio Ab Baars, Meinrad Kneer en Bill Elgart. Pas bij het derde nummer ‘Boulder Clay Movement No. 1’ is er enige rust gegund. Klarinet en contrabas vullen elkaar in dat nummer aan in lange sober melodische lijnen, terwijl de slagwerker met roffels en felle meppen accenten aanbrengt.

De overige zeven composities op de cd ‘thrīe thrēo drī’ zijn een zuivere proeve van instant composing, waarin Baars, Kneer en Elgart steeds heel alert moeten reageren op elkaar. Instant composing is de wel heel pure vorm van vrij improviserend muziek maken. Als toehoorder weet je nooit waar de muziek naartoe gaat. Ook de uitvoerende musici verrassen elkaar.

De muziek van bijvoorbeeld de Instant Composers Pool werd sinds een artikel in muziekkrant OOR in de vroege jaren ’70 badinerend weggezet als piep-piep-knor. Inderdaad, in de categorie geïmproviseerde muziek waartoe ook jazz in al zijn veelzijdigheid gerekend wordt, is instant composing welbeschouwd een voortdurend klankexperiment, waarop je moeilijk grip krijgt. Wie van vastigheid houdt met behulp van een thema, uitwerking daarvan, een of meer improvisaties over het thema en een coda, die heeft het bij het luisteren naar thrīe thrēo drīwel een taakje.

Nu zit iedereen onontkoombaar gevangen binnen zijn eigen referentiekader. Ben je daarvan bewust, gooi de ketens van vooroordelen af en leen je oor voor het klankexperiment waartoe Baars, Kneer en Elgart je uitnodigen met deze cd. Dan krijg je een dikke zeventig minuten heel boeiend samenspel, een alsmaar de grenzen van harmonieën verkennende wisselwerking tussen musici. Grenzen van harmonieën, waardoor de muziek soms haast romantisch klinkt, maar veel vaker dissonant wringt en het gehoor tart. Alleen nog even in het nummer A Day Like Any Other wordt een concessie gedaan aan enigszins gemakzuchtig luisteren. Voor de rest: de kop erbij houden en niks missen, niks willen missen. Concentratie !

Op de keper beschouwd is instant composing, heel vrije improvisatie beter en ook makkelijker te genieten als je zo’n concert live meemaakt. Het is dan niet alleen het horen van interactie, het is vooral ook het zien. Het zien helpt je als het ware begrijpen, helpt je om grip te krijgen op het avontuur dat uitvoerenden samen met het publiek aangaan.

Overigens, live muziek horen en zien, helpt niet alleen in het vrije, improviserende genre. Er zelf bij zijn wint het altijd van welke soort registratie dan ook. Evenwel, zo’n cd als thrīe thrēo drī is een welkom alternatief.

Kterak nizozemsko-německo-americké trio vyšplhalo svým třetím albem do nejvyšší ligy improvizované hudby.

Kontrabasista Meinrad Kneer a saxofonista a klarinetista Ab Baars vytvořili v roce 2010 improvizační duo a natočili jedno album. Posléze se k nim připojil o generaci starší americký bubeník Bill Elgart, který ale v Evropě dlí již od roku 1976. Loňská novinka thrīe thrēo drī (trojtvar číslovky tři ve staré angličtině) je třetím titulem tria. A první na jiné značce než na Kneerově Evil Rabbit Records.
Trio tvoří instrumentalisté vskutku excelentní. Nizozemec Ab Baars (tenorsax, klarinet, šakuhači) kromě spolupráce s plejádou improvizátorů z celého světa hraje v úderce The Ex. Němec Meinrad Kneer je taktéž vyhledávaným spoluhráčem; zhusta spolupracuje např. s flétnovým mágem Markem Albanem Lotzem. Bill Elgart hrál snad s každým, kdo v avantgardním jazzu vůbec něco znamená; albový debut vydal již v roce 1968 jako člen tria Paula Bleye (tím třetím byl Gary Peacock). V portfoliu poté najdeme taková jména, jako Marion Brown, Roswell Rudd, Dave Holland, Charlie Mariano, Sam Rivers, John Tchicai, Ed Schuller, Karl Berger či Tomasz Stańko.
Triová paráda thrīe thrēo drī obsahuje osm tracků. Mísí se v nich jedinečným způsobem free jazz s neidiomatickou volnou improvizací. Protagonisté myslí kompozičně, snaží se o narativní sdělení, skladby mají vývoj, počátek a konec. Proměnlivá dynamika, barvy, rytmy, práce s texturou a strukturou, to vše je samozřejmostí. Baars nástroje střídá, aby dosáhl patřičného výrazu v souladu s myšlenkou improvizace; přesvědčivý je ve všech polohách, včetně těch lyrických až zvukomalebných. Kneer často hraje smyčcem, jeho hra je většinou hutná, explozivní, nervní, někdy až hysterická. S bubeníkem, jenž ctí především freejazzově úderný způsob hry, umocňují nejen jízdu sólisty, ale budují energetickým kontrastem výbušné napětí.
Jsou tu ale též skladby, jež se vyjímají ve volné improvizaci nepříliš častým vyzněním. V Boulder Clay Movement No.1, kde zní klarinet, dokázalo trio vybudovat tajemno, jakousi vzrušující nezachytitelnost. Alternative Experimental Assembly X je směsí meditace (skrze šakuhači) a řeřavých i řezavých emocí rytmiky. Album překvapivě uzavírá poklidná skladba Aerolith, opět se šakuhači, v níž trio hraje v až mysteriózním souznění ve snaze umocnit, nikoli rozbít ponornou náladu.

Ab Baars est de ces musiciens qui savent nous conduire immédiatement à une forme d’urgence. De la stridence à un certain amour des profondeurs, le saxophoniste ténor, qui aime utiliser comme ici la clarinette ou le shakuhachi, a une palette très large pour faire passer des émotions et pour se déplacer sur un fil ténu, toujours en équilibre. C’est ainsi le cas sur « A Day Like Any Other » où il s’égaille sur une ligne sinueuse et dure dessinée par le contrebassiste Meinrad Kneer. On le sait, Baars aime la tradition et les hommages - on se souvient de son travail sur Roswell Rudd mais aussi autour de la musique d’Ellington - mais son talent d’improvisateur, qu’il a éprouvé avec Alexandra Grimal comme avec Zlatko Kaučič, Terrie Ex ou Ken Vandermark, est sans doute le plus saillant. « All Other Forms of Matter and Energy », où l’archet de la contrebasse permet à Baars de se faire moins pressant, laissant la place aux peaux de Bill Egart, est une véritable ouverture de tous les possibles ; le trio pourrait chercher la puissance, ils préfèrent chercher l’espace, la spatialisation du son qui se génère dans la lente poursuite entre le saxophone traînant et les constructions de Kneer.
Ce n’est pas la première collaboration du Batave avec l’Allemand et l’Américain. En 2013, Give No Quarter fut leur premier disque, avant un Live at Konfrontationen Nickelsdorff 2012, en 2018, qui témoignait déjà d’une forte complicité. La relation avec Kneer peut être assez tendue, elle est en tout cas la tangente d’un album enregistré cette fois-ci en studio, toujours sur le label Evil Rabbit. Dans ce triangle très isocèle, la place d’Elgart est quelque peu différente : c’est l’électron libre, l’artisan en liberté, ce qui lui permet d’offrir sa palette la plus coloriste, la plus attentive aussi. C’est finalement assez logique : d’abord simple invité d’un duo créé en 2010, Elgart a su s’imposer comme interlocuteur durable. Sur « Alternative Experimental Assembly X », alors que Baars est au shakuhachi, c’est d’une simple frappe qu’il borne un chemin qu’il va peu à peu illuminer en parfait percussionniste.
Enregisté à Berlin en début d’année 2021, thrīe thrēo drī est la célébration d’un trio très intime qui célèbre une liberté chèrement acquise. Meinrad Kneer en est le parfait régulateur, notamment lorsque dans « High Rider », Baars se saisit de sa clarinette. Véritable histoire d’amitié, cet album est aussi la confirmation que les scènes hollandaise et allemande sont prolifiques et dans l’interaction permanente. Un bel exemple de liberté dans l’improvisation européenne.

La formazione a tre sax – contabbasso – batteria può essere considerata, per il jazz, il corrispettivo di ciò che il power trio è stato per il rock. Credo che per un sassofonista poter dare fiato libero alla propria creatività all’interno di una formazione simile possa rappresentare un buon punto d’arrivo, e Baars ne ha fatto un fulcro della sua arte che lo accompagna da lungo tempo, dapprima attraverso l’Ab Baars Trio (con Martin Van Duynhoven e Wilbert De Joode) e poi con questo terzetto internazionale e multi generazionale che raggiunge adesso il traguardo del terzo disco. Sicuramente in “Thrīe Thrēo Drī” c’è il mestiere, e viste le premesse non potrebbe essere altrimenti, ma pure c’è lo stupore di musicisti che non cessano di spingersi un passo più avanti ogni volta che prendono gli strumenti in mano. Sono soprattutto Alternative Experimental Assembly X e Aerolith a lasciare stupefatti, con il flauto di bambù e l’archetto a friggere un dialogo surreal-primitivo sui tocchi rarefatti di Elgard. Il lirismo delicato di All Other Forms Of Matter And Energy, un brano che ricorda le pagine più libere di Ornette Coleman, non è comunque da meno nell’estorcere emozioni, così come la dolente marcia funebre Boulder Clay Movement No.1. In The Duck Stays Between The Teeth i suoni sono spinti ai limiti del rumore, con trilli, soffi e vocalizzi, in un crescendo di dialoghi molto serrati. L’insieme è comunque sempre improntato a una compattezza priva di passi falsi e indecisioni, frutto di anni passati a condividere interessi e passioni comuni.
Alcune di tali formazioni hanno marchiato a fuoco la storia stessa del jazz (i trii di Sonny Rollins, Ornette Coleman, Albert Ayler, Peter Brötzmann, David Murray e i chicagoani Air, per citare i primi che mi sovvengono) e di seguito vi riporto un piccolo elenco di dischi storici in trio del jazz moderno (sta per essere pubblicato un doppio LP di Peter Brötzmann, William Parker e Milford Graves registrato nel 2002, in campana!):
Sonny Rollins: “Freedom Suite”
Albert Ayler: “Spiritual Unity”
Ornette Coleman: “The Empty Foxhole”
Ornette Coleman: “At The Golden Circle Volume 1 e 2”
Byron Allen: “The Byron Allen Trio”
Sam Rivers: “Streams”
Peter Brötzmann: “For Adolphe Sax”
Peter Brötzmann: “Opened, But Hardly Touched”
David Murray: “Low Class Conspiracy”
Air: “Air Time”
Air: “Air Lore”.

Tijd voor verandering! Dat dachten ze in 2010 bij het duo Baars / Kneer, en dus werd drummer Bill Elgart toegevoegd. Niet dat Ab Baars (tenorsax, klarinet, shakuhachi) en Meinrad Kneer (contrabas) dat nou dringend nodig hadden, maar met drums erbij krijgt hun toch al expressieve spel nog meer dynamiek – en daarvan is nog nooit iemand ziek geworden. Goeie move dus, zeker omdat het drumwerk van Elgart helemaal in het straatje past. Een freejazz straatje inderdaad, waarbij op het scherpst van de snede geïmproviseerd wordt, elke seconde telt en het leven aan een zijden draadje hangt. De spanning is om te snijden, er moet nog meer ontdekt worden, dat heeft haast en moet nu! Af en toe nemen de ouwe rotten wat gas terug, maar over het algemeen is het toch nog steeds erop of eronder.

Like those albums in the past which offered up two sides of a musician’s work, these CDs do the same for Ditch reedman Ab Baars. In fact the creativity on each is so antithetical that it could be from two separate players. Context is everything though. The 11 Amsterdam-recorded tracks of Aforismen Aforisme Aforismes are designed to show off a chamber quartet. Besides Baars on clarinet and shakuhachi, the ensemble includes his partner Ig Henneman on viola, Romanian George Dumitiu playing violin and viola; and Catalan Pau Sola Masafrets on cello. From a Berlin date 19 months later, Thrīe Thēo Drī is unabashed Free Jazz. Adding tenor saxophone to his other reeds, Baars plays energetically on the eight tracks alongside German bassist Meinrad Kneer and longtime American-in-Germany drummer Bill Elgart.
The Dutch disc is based around echoes and sweeps from the strings intersecting with reed peeps and puffs. As the suite evolves, staccato string lines become busier and busier. Sometimes the cellist produces Jazz-like walking as the others concentrate strops and strums into drone variations for additional power. Tracks such as “Arena” demonstrate Baars’ contrapuntal response to the others with pressurized intensity in the form of extended squawks and split-tone trills. As these parameters are established, any tendency towards formalized string playing is transformed into spiccato scratches and swills with occasional col legno percussiveness, Equivalent peeps from clarinet or shakuhachi resonate enough to add intermediacy to the output. By the penultimate and final tracks, “Zeeklei” and “Cernoziom” however, straightforward coordination is established among all four with layered timbres including altissimo clarinet lines. Finally the program slides into a melodic finale with moderated strings stretched alongside reed peeps.
If Aforismen Aforisme Aforismes is somewhat tepid, then Thrīe Thēo Drī is a keen application of energetic unbridled improvisation. Perhaps Baars’ addition of the tenor saxophone is one reason, another could be the drummer replacing strings. Considering Elgart, who has played with everyone from Paul Bley to Sadao Watanabe, is the most self-effacing of percussionist, maybe it just musical chemistry. Certainly the reedist’s moody floating clarinet connects markedly with Kneer’s studied double and triple stopping and Elgart’s subtle cymbal pings and drum shakes. Even when Baars attains altissimo shrieks, the tone refracts within linear expression. The shakuhachi is mostly there for coloration, though its bird-like whistle is part of connective motifs as well.
There’s also more humor here than on the other session. At least on “The Duck Stays Between The Teeth” Baars is liberated enough to unscrew the mouthpiece from his saxophone to create duck calls. Returning to irregular reed vibrations his gurgling cries mix persuasively with stops and strains from the bass and drum ruffs, Bass drum pops are also a feature of “All Other Forms of Matter and Energy” and “Verticality”, the session’s defining performances. The longest and most dissonant, the first is a showcase for Baars creating irregular tones and pitches that evolve from clarion slurs and are suspended above cymbal clatter and staccato string bowing. The conclusion evolves from laboratory to lyrical. Meanwhile the ending of “Verticality” parses the exposition into slower-paced intersections based around renal reed slurs and conventional bass string plucks. But the introduction sets up the track and the session with unexpected string flanges, drum top smashes and high-pitched shrieks and whinnying squeezes from the saxophone.
A more satisfying exhibition of reed skills than the other disc, both still confirm Baars versatility in different settings.

Na de verlate uitgave van Live at Konfrontationen Nickelsdorf 2012 het eerste studio-album van dit drietal. Opvallend hoe krachtig de dynamiek van de afzonderlijke instrumenten is door de droge akoestiek van de studio. De ongefilterde klanken van Baars’ tenorsax, klarinet en shakuhachi doen haast pijn aan je oren. Er lijken twee muzikale eenheden an het werk te zijn, Ab Baars enerzijds, bassist Kneer en drummer Elgart anderzijds. Elgart weet daarbij mooi te doseren. Niet dat de muziek geen collectieve creatie is, maar Kneer en Elgart lijken elkaar van het begin af in een innige omhelzing vast te houden. Dat geeft Baars meer vrijheid, want hij hoeft immers vaak maar met één andere muzikale entiteit rekening te houden. Toch blijkt al na enkele stukken dat het ritmische deel van het trio vrijwel net zoveel wendingen initieert in deze smakelijke verzameling totaal verschillende akoestische no-nonsense improvisaties.

The trio of Ab Baars, Meinard Kneer, and Bill Elgart obliges listeners to reflect on how they listen to freely improvised music, not in a concert setting where the listeners' attention is in effect captured, but the act of listening to a performance from recorded format. A fellow critic eschews records, saying that the experience is spurious and lacks the vitality of an in-person attestation. Does his philosophy cut off his nose (or ears) to spite his face? Proof of that affirmation is thrīe thrēo drī, a thoroughly captivating 72 minutes of music making.

From the instant one presses play, the sound seizes the ears. "Verticality" is an in-your-face assault, with Baars inflicting energy via his barking tenor saxophone, plus the pulled notes of German bassist Kneer and the quicksilver drums of Elgart. This trio began as a duo between Baars and Kneer, who released Windfall (Evil Rabbit Records, 2010), but grew into this trio with American-born Elgart, now living in Germany. The trio has released three previous recordings, two live and one studio session. This recording, also a studio session, might be the most captivating of all. Baars works through the music on tenor saxophone, clarinet and shakuhachi. His sound on clarinet ranges from the bubbly carbonation of "High Rider" to the razor-edged "A Day Like Any Other," and the flowing "Boulder Clay Movement No. 1." The latter piece, accented by Elgart's cymbals and stick, and Kneer's bowed bass, flows with a cinematographic grace. Baars' sound on shakuhachi, a Japanese bamboo flute, traces the upper stratosphere on "Alternative Experimental Assembly X" and "Aerolith" with Kneer's bowed bass also breaking free of gravity and Elgart acting as the consummate colorist.

Wtorek na łamach Trybuny Muzyki Spontanicznej, to na ogół krótka, jednopłytowa podróż ze znakiem wysokiej jakości. Nie inaczej będzie dziś – niedługa wyprawa do Berlina na spotkanie z tradycyjnym dla free jazzu triem saksofonu (i zamienniki), kontrabasu oraz perkusji. Ale tylko na składzie instrumentalnym winniśmy nasze gatunkowe skojarzenia zakończyć. Muzyka proponowana przez międzynarodowe trio Baars-Kneer-Elgart (mające z pewnością status working bandu), to bowiem niezwykle frapująca przygoda, która zaczyna się w świecie wolnego, swobodnie improwizowanego jazzu, ale wraz z upływem dźwięków uroczo ucieka w świat nieoczywistej, chwilami kameralnej improwizacji, gubiąc swoje synkopowane korzenie. Sytuacja taka ma miejsce szczególnie w momentach, gdy kontrabasista (ten muzyk zawsze może liczyć na tych łamach na ciepłe słowa) sięga na dłużej po smyczek. Oto muzyka, która nie potrzebuje specjalnych ram kompozycyjnych, ani stylistycznych. Budowana w pełni kolektywnie, doskonale wykorzystująca efekt synergii, jaki płynie ze spotkania muzyków, którzy dobrze czują się w swoim towarzystwie. Muzyka, która pięknie toczy się z minuty na minutę, sprawiając wszystkim, po obu stronach sceny, niczym nieskrępowaną przyjemność

Muzycy wchodzą do komnaty improwizacji na dużym luzie, pełni dramaturgicznego spokoju i wiary w efekt, jaki przyniesie ich wspólne muzykowanie. Saksofon tenorowy zdaje się być zestrojony bardzo wysoko, lękliwie popiskuje, chwilami przypomina tembr instrumentu Ivo Perelmana, grającego z instrumentami strunowymi. Sekcja rytmu pracuje swobodnie, ale bardzo precyzyjnie i zawsze uderza w punkt. Delikatne pizzicato zwinnego kontrabasu i perkusja, która od rozbudowanej ornamentyki bardziej lubi dobry, zwyczajny drum flow. Muzycy trzymają nerwy na wodzy, ale ich improwizacja pełna jest emocji i wzajemnych reakcji. Narracja ma tu dość stabilne tempo, usiana jest dźwiękami, ale jednocześnie lekka, chwilami nawet frywolna. Artyści płyną kolektywnym strumieniem dźwięków i nie zgłaszają potrzeb w zakresie solowych ekspozycji. W drugiej opowieści pojawia się klarnet. W tej sytuacji pizzicato basu zdaje się wchodzić w tryb bardziej skoczny, świetnie tuląc się do semickiego brzmienia dęciaka. Perkusja rysuje szkielet opowieści, pozostałe zaś instrumenty pozostają w stanie permanentnej improwizacji. W kolejnym utworze utrzymującemu się w grze klarnetowi towarzyszy już kontrabasowy smyczek. Narracja przyjmuje kształt ballady, ale jest mroczna, pełna trwogi i zadumy jednocześnie. Tempo improwizacji rośnie, ale całość śmiało kwalifikujemy do miana melancholijnego chamber music.
Czwarta improwizacja wynosi trio na jeszcze wyższy szczebel atrakcyjności. Pierwsze preparacje ze strony Baarsa, to dźwięki generowane samym ustnikiem saksofonu, które początkowo brzmią jak instrument etniczny, a potem przypominają trąbkę. Smyczek na gryfie kontrabasu także szuka nowych fraz, brudzi swoje brzmienie. Perkusja trzyma zaś dramaturgiczny grunt i nie pozwala, by całość narracji uciekała w odmęty dezintegracji, mimo dużej nerwowości panującej na pokładzie. Gdy tenor przez moment frazuje bardziej tradycyjnie, opowieść natychmiast nabiera gęstości, ale nie eskaluje dynamiki. Nieuchronny powrót do preparacji stwarza tu okazję na zmysłowe, kontrabasowo-saksofonowe imitacje. W kolejnej części pojawia się shakuhachi. Tuż obok zwinny smyczek i drummer, który zdaje się pracować tylko na werblu. Muzycy stawiają na kreatywny minimalizm i wydają z siebie wyłącznie dźwięki, które zaplanowali. Skupiona, częściowo imitacyjna narracja, która snuje się leniwie po podłodze, z jednej strony pachnie muzyką ethno, z drugiej brudnym, zakurzonym barokiem. W części szóstej powraca tryb pizzicato, pracują talerze, a w grze pojawia się też klarnet – śpiewny, wysoko podwieszony, skory do figli i niekonwencjonalnych rozwiązań. Tempo pozostaje wszakże nad wyraz leniwe i nie sprzyja niespodziankom. Na finał tej części płyty muzycy fundują nam kilka bystrych reakcji na linii kontrabas-klarnet.
Przedostatnia, najdłuższa, prawie 14-minutowa improwizacja daje nam znów wiele ciekawych momentów, ale po prawdzie, zdaje się być odrobinę zbyt długa. Zaczyna smyczek, talerze i ciche frazy na werblu i tomach. Rzewny saksofon tenorowy pojawia się po dłuższej pauzie i od początku sprawia wrażenie, jakby nie miał pomysłu na tę część improwizacji. Wolne tempo (bardziej dynamiczne zakusy perkusji zostają ignorowane), jednostajny tembr smyczka i znudzony dęciak, to obraz narracji w jej środkowej części. Dopiero pod koniec nagrania pojawiają się frazy imitacyjne, a także kilka fantastycznych posunięć samego smyczka, które z pewnością ratują obraz całości tej odrobinę przegadanej improwizacji. Na finał płyty powraca shakuhachi. W tle snuje się wysoko podwieszony dron smyczka, a drummerskie ornamenty, głównie talerzowe, pięknie spajają strumień onirycznych, nieco wystudiowanych, ale jakże stylowych pomysłów całej trójki artystów. Mgliste frazy grane niezwykle delikatnie wiodą nas na skraj całej improwizacji.

Mit mehr als 70 Minuten Spieldauer bekommt man acht lange Improvisationen geliefert. Obwohl alle drei Beteiligten gleichermaßen involviert sind, steht Ab Baars mit diversen Blasinstrumenten im Zentrum der Aufnahmen; ein irgendwie seltsamer Mix, dabei vom Bassisten Meinrad Kneer produziert. Wie schon der Titel verrät, ist dies die dritte Einspielung des Trios. Kneer und Baars spielen seit 2010 im Duo, einige Jahre später stieß der mittlerweile fast 80-jährige Elgart zu den beiden und beeindruckt durch sein energetisches, druckvolles und variantenreiches Spiel. Mit der ersten Nummer, Verticality, wird ein hohes Energielevel erreicht, auf High Rider wechselt Baars zur Klarinette, Kneer und Elgart setzen ihr intensives Spiel fort, eigentlich senkt das Trio die Dynamik erst nach 20 Minuten überraschend und warm in Boulder Clay Movement No. 1.

Het was lang wachten op een nieuwe plaat van het internationale trio van rietblazer Ab Baars, bassist Meinrad Kneer en drummer Bill Elgart. In 2011 speelden ze in de studio het album ‘Give No Quarter’ vol en zeven jaar later kwam er een live-cd uit met opnamen van de Nickelsdorfer Konfrontationen uit 2012. Kneer bracht de platen uit op zijn label Evil Rabbit. In januari van dit jaar kropen de gelouterde muzikanten opnieuw de studio in voor Jazzwerkstatt, en gelukkig is er nog niets vervlogen van de magie van die eerste twee platen. Op ‘Thrie Threo Dri’ wendt het trio verschillende benaderingen aan om te improviseren. De opener, ‘Verticality’, is klassieke trio-freejazz met Baars op tenorsax: energiek, krachtig, rauw en wendbaar. Het laatste stuk van het album, ‘Aerolith’, is ongrijpbaar, met flageoletten van de bas en de hese klank van de Japanse bamboefluit, de shakuhachi. Hier lijkt het drietal een soort zentoestand te bereiken.
Daar tussenin horen we drie improvisatoren die overdacht en behoedzaam te werk gaan. Elke noot is raak en de schoonheid van de muziek zit niet alleen in welluidende klanken, maar ook in schurende momenten. Want juist door zulke contrasten ontstaat ware pracht. Stukken als ‘Boulder clay movement no. 1’ zijn zo knap in de hoofden van Baars, Kneer en Elgart vormgegeven dat het lijkt of we hier met van tevoren bedachte uitgangspunten
te maken hebben. Niets is minder waar, want ‘Thrie Threo Dri’ bevat alleen pure improvisatie.

«thrīe thrēo drī» is, obviously, the third album of the free-improvising trio of Dutch Ab Baars, who plays here the tenor sax, clarinet and the Japanese bamboo flute shakuhachi, German double bass player Meinrad Kneer (who began playing with Baars as a duo, «Windfall», Evil Rabbit, 2010), and American, Germany-based drummer Bill Elgart (Kneer and Elgart also play together in a quartet with German sax player Jan Klare and American Guitarist Jeff Platz), who has been working together since 2010. The album was recorded at Berlinaudio in January 2021.
These experienced improvisers know inside out the fine art of the moment, and their established affinity and intimacy allows this democratic trio to explore distinct strategies of negotiation – raw, intense and powerful but also delicate and emotional, risk-taking but also compassionate. The trio moves organically and instantly between consensus and dissent, dissonance and echo and form and abstraction, as well as endless variations of timbre. The dynamics of this trio always sound inventive and urgent, and never surrender to a familiar form.
This trio is determined to reinvent itself with each piece of «thrīe thrēo drī». The intense dynamics of this trio opts for a tense and energetic conversation like on the opening «Verticality», with Baars playing the tenor sax; dives into a playful, rhythmic storm on the following «High Rider», with Baars playing the clarinet; meditate on a dark, lyrical theme on «Boulder Clay Movement No. 1»; investigates the timbral spectrum of the respective instruments on «The Duck Stays Between The Teeth», navigates in faraway and unpredictable, exotic sceneries in «Alternative Experimental Assembly X», with Baars playing the shakuhachi; relaxes on the rhythmic conversational of «A Day Like Any Other»; and, again, explores timbral nuances and clever negotiation of ideas on «All Other Forms Of Matter And Energy»; and even sketches a touching folk song on the last piece «Aerolith», with Baars again on the shakuhachi.

Meinrad Kneer is een Duitse contrabassist, improvisator, bandleider en labelbaas. Zijn muziek beweegt zich langs de grenzen van jazz, vrije improvisatie, hedendaagse gecomponeerde muziek en etnische muziek. Zijn contrabasstudie deed Kneer in Nederland, waar hij al snel te vinden was in de Nederlandse jazzscene, later gevolgd door de internationale scene van vrije improvisatie. Sinds 2011/2012 woont hij in Berlijn. Momenteel leidt de bassist het Meinrad Kneer Quintet en The Phosphoros Ensemble en is hij als co-leader te vinden in Dalgoo, Rose/Kneer/Barrett en Sequoia.
Kneer is ook bandleider bij het trio Ab Baars/Meinrad Kneer/Bill Elgart. Dat trio is in september 2010 ontstaan uit het duo Baars/Kneer. Saxofonist, klarinettist en shakuhachispeler Baars is al jaren een van de toonaangevende jazzmusici in Nederland. Hij heeft zijn eigen trio, vormt met zijn partner Ig Henneman het Duo Baars-Henneman en hij is lid van het ICP Orkest. Daarnaast heeft Baars met verschillende muzikanten, bands en ensembles gespeeld. Elgart is een uit het Amerikaanse Cambridge, Massachusetts afkomstige drummer die echter al sinds 1976 – een korte onderbreking uitgezonderd – in Europa vertoeft, waar hij zich thuisvoelt in de vrije muziekscene en waar hij met tal van jazz- en vrije improvisatiemuzikanten heeft samengewerkt en nog steeds samenwerkt.

Het trio Baars/Kneer/Elgart brengt met thrīe thrēo drī zijn derde album uit. Hoewel het hier om ervaren muzikanten gaat, klinkt de muziek op dat album fris van de lever, alsof een stel jonge musici aan het werk is. Tegelijkertijd is het spelpeil zo hoog en het samenspel zo geolied, dat daar ontegenzeglijk ervaring uit spreekt. Het album is lang, 72 minuten, maar waar bij dit soort vrije muziek na verloop van tijd nog wel eens luistermoeheid optreedt, is daarvan bij dit trio totaal geen sprake. Het speelplezier spat er vanaf en dat werkt aanstekelijk.
Daarbij heeft de muziek mooie ruwe en avant-gardistische trekjes. Ruw is bijvoorbeeld het tenorsaxspel van Baars in de eerste paar minuten van opener ‘Verticality’, dat steeds tegen het overblazen aan zit of over de grens heen gaat. Kneer en Elgart bieden een vrije maar ook vrij stevige basis. Hoewel de drummer en bassist individueel opereren en het de moeite loont om bij verschillende luisterbeurten naar een van hen te luisteren, lijken ze ook een twee-eenheid te vormen, zo vanzelfsprekend sluit hun spel op elkaar aan. Kneer weet soms de suggestie te wekken dat hij met zijn snaren smijt, terwijl Elgart het woord ‘beweging’ een nieuwe dimensie geeft.
De muziek van het trio heeft iets vanzelfsprekends, terwijl het spel tegelijkertijd onvoorspelbaar is. In ‘High Rider’, met Baars op klarinet, komt dat goed naar voren. De rol van de drie muzikanten is gelijkwaardig en in deze triobezetting komen de individuele stemmen ook even luid door. Loopjes van de klarinet krijgen tegenwicht van snel basspel, terwijl de drums ‘all over the place’ zijn, waarbij snare, basdrum, toms, cimbalen en kleine bekkentjes allemaal goed zijn te onderscheiden. Mooi is het melodieuze spel van Baars, die zich echter niet laat verleiden tot kant en klare melodieën, maar aanzetten daartoe afwisselt met losse staccato noten.
Het beheerste spel en de samenklank (met hier en daar een dissonantje) van klarinet en gestreken bas in ‘Boulder Clay Movement No. 1’ zijn prachtig. Elgart legt de percussieve accenten, met gevoel voor timing en klankkleur. De humor wordt niet uit het oog verloren, getuige ‘The Duck Stays Between The Teeth’. Wie het spel van Baars hoort, herkent de titel. Het hese eendengeluid wordt van een passende, niet vastomlijnde, ritmisch hortende en stotende begeleiding voorzien. Vermelding verdient ook het schurende, wringende en glijdende spel van Kneer in tweede helft van de improvisatie.
In ‘Alternative Experimental Assembly X’ horen we Baars op de shakuhachi, de Japanse fluit waar de Nederlander zich in heeft gespecialiseerd. Kneer speelt hoge tonen, waardoor de klanken van de instrumenten elkaar naderen. Zonder een echt tempo te spelen legt Elgart daar een veelvoud aan percussieve klanken onder. Kneer en Elgart openen ‘A Day Like Any Other’ op freejazz-wijze. Baars voegt zich daar met vrij harde klarinetklanken bij. De vanzelfsprekendheid en onvoorspelbaarheid gaan ook hier hand in hand. Daarna volgt het bijna 14 minuten durende ‘All Other Forms of Matter and Energy’, een lange improvisatie die ook als vanzelf loopt, waarin de muzikanten (Baars op sax) al responderend op elkaar hun eigen rol pakken. Opvallend is hoe de drie in al hun dadendrang ook een zekere rust vinden, zonder dat de energie uit het stuk gezogen wordt.
Baars, Kneer en Elgart eindigen thrīe thrēo drī met ‘Aerolith’, een contemplatief maar ook spannend stuk waarin invloeden uit ambient en etnische muziek zijn waar te nemen. Daarmee eindigt een lang album dat echter geen seconde verveelt. Integendeel, het trio weet te intrigeren met hun individuele spel, creatieve vondsten en de manier waarop de interactie tussen de muzikanten plaatsvindt. Een prachtige (free)jazz/vrije improvisatieplaat.

Since 2010 Ab Baars, Meinrad Kneer and Bill Elgart have been performing free-improvised pieces. On their third album, ‘thrīe thrēo drī’ Baars, Meinrad and Elgart aren’t just pushing the listeners, but themselves. It is remarkable how they can reinvent themselves and still hold to their original ethos. Maybe they can be musically fluid whilst delivering solid album after another because of this.
As usual, Baars plays tenor saxophone, clarinet, and shakuhachi, with Kneer on double bass and Elgart on drums, keeping the adage of “If it ain’t broke, don’t fix it” alive. And how active does ‘thrīe thrēo drī’ sound? ‘All Other Form of Matter and Energy’ is incredibly loose. Around a third in, it sounds like the trio is looking at each other and trying to work out where to go next. This benefits the album as it keeps us on our toes. If they have no idea what’s coming, how can we? It sometimes feels like they are playing live in another room while I pop to make tea.
There is something wonderfully liberating about listening to ‘thrīe thrēo drī’. The playing is delightful yet unhinged. ‘The Duck Stays Between the Teeth’ is possibly one of the most wonderfully abstract pieces of music I’ve heard all year. There are sections that Baars, and I think it’s Baars, sounds like a very lairy duck. As I listen to it, I remember all the times I’ve fed the ducks as a child and parent, and it is all gone a bit wrong. The ducks get too aggressive. Food gets dropped. Feet are heard running away, and triumphant fowl are giving it a giant “QUACK!”. It’s all here. Distressed bass strings. Scattershot drumming and sharp clarinet blasts. Yet, despite all this confusion, there is structure. Elgart keeps things from falling over, even when it sounds like he is about to fall over and allows Baars and Kneer to go for it. To call it excellent would be an understatement. (NR)

This trio is a treasured line-up for fully improvised music. The journey of these three seasoned improvisers starts with the long track 'Verticality'. From the start it sounds like something vertical. The sharp tones of Baars' sax cuts through the air interacting with Kneers bass and Elgarts drums. The mission of this trio is total equality, which means that every instrument is as important as the other. This is risky, as pure cacophony lurks around the corner. Not with this guys. Their equality is present in the way they listen to each other and respond to each others phrases and ideas. This is really food and drink for the connoisseur of improvised jazz. It's a very satisfying excersise to go with the flow of these musicians and their instrumental conversations and statements. It may be a strange thing to say, but although there are no easy tunes and the structures are loose, there is a surprising accessibility in this music. 'Boulder Clay Movement No.1' sounds like contemporary classical music with the beautiful tones of the clarinet, the double bass played with the bow and the intriguing percussion. Do they never lose sense? Well, listen to 'The Duck Stays Between The Teeth'. It's a complete search for each other. Once you get that, the piece makes sense. Poor duck! In days of vinyl-only 'Thrīe Thrēo Drī' would have been a double album as it clocks in at over seventy minutes. With just eight tracks, there are some really long pieces, but they never bore. If this album had been made in the seventies/eighties - it reminds me of the great British improvisational scene of that era - it would be an expensive collectors item by now, not just fot its rarity, but also for its music!. This is pure and honest music played by three musicians who totally understand each other. On top of that they have a great feel for musicality, which makes their unconvential music a true adventure. Listening to this makes you part of the creative process. As an active listener one becomes part of the interaction. Intensity, doubt, lyricism, storytelling, search, liberation, understanding, harmony, misunderstanding, ... it's all there. Just listen!

Bill Elgart hat jahrzehntelang an der HfM Würzburg gelehrt, und was kam dabei heraus? Hm, außer Daniel Prätzlich (Undertone Project, Pegelia Gold & Art Zentral...) nur Main-Stream? Belehrt mich eines anderen. Der 1942 geborene Trommelmeister selber ist von anderem Schlag und daher in dem Alter, in dem man bevorzugt tut, was man gern tut, nicht nur mit Peter Fulda zugange, sondern, anders als der Schmalspurnachwuchs, mit einem Biss wie Nosferatu öfters auch auf Evil Rabbit mit dem Bassisten Meinrad Kneer. Bei "Modern Primitive" (2011) mit noch Jan Klare & Jeff Platz und seit 2010 im kakophilen Trio mit Baars, der Tenorsax, Klarinette & Shakuhachi bläst, mit allen holländischen Wassern gewaschen, einem Temperament wie Jaap Blonk und topfit durch Clashes mit Joost Buis, Ig Henneman und Kaja Draksler. Kneer macht kratzend, knurrend und quietschfiedelnd nur zu gern mit, Elgart rumpelt, pocht und knattert dazu wie von Miraculix gedopt. Dass einem gerade dieses Wind- & Boxbeuteln, Flötenspalten, Saitensägen, Himmelschreien als schräge Sorte von Wohlklang die Nackenhärchen flauscht, das hat was mit Sinnen zu tun, die das, was musikalische Kniggerlinge als garstig verpönen, als hirnerfrischend und lustvoll goutieren. Wobei sich der Spaß noch erhöht, wenn Kneer zu Baars schrill tremolierendem Gequäke und Elgarts Tapsen, Klappern, Klirren, Hageln ein tadellos sonores Pizzicato rupft und zupft ('A Day Like Any Other'). Baars macht sich den Spaß, mit 7% 'sauberen' Tönen durchblicken zu lassen, das die 93% anderen genau so gewollt sind. Seine angedunkelten Lyrismen zu in diskanten Schlieren kurvendem, aber auch mit Gusto surrendem Bogen machen bei 'All Other Forms of Matter and Energy' Gänsehaut, nicht haarsträubend, sondern mit Feeling, und wie! [BA 112 rbd]